III.Multi-layer Perceptron & Backpropagation

A. Inleiding

Perceptrons zijn netwerkjes met twee lagen, een inputlaag en een outputlaag, die in staat zijn zo ongeveer elke ‘mapping’ van inputs op outputs te leren. ‘Ongeveer’, want zoals je ongetwijfeld al etterlijke malen gehoord hebt toonden Minsky & Papert in 1969 aan dat bepaalde mappings, bijv. XOR, niet te leren zijn door Perceptrons.

De meerlagige perceptron of MLP was een antwoord op hun boek. De MLP kan, in combinatie met het krachtige error-backpropagation leeralgoritme, wel die problematische ‘mappings’ leren. ‘Backprop’-netwerken, zoals MLP’s met backpropagation meestal worden aangeduid, werden meteen na hun ontstaan dan ook uiterst populair. Ze bleken in staat te zijn de meest verschillende taken te leren uitvoeren, zoals het vinden van de juiste uitspraak gegeven de spelling, of het produceren van de verleden tijd van Engelse werkwoorden, het herkennen van onderzeemijnen of het afhandelen van bagagestromen op vliegvelden. De laatste tijd is deze populariteit overigens aan het afkalven: er zijn krachtige statistische methoden die net zo goed maar efficiënter de typische backprop-taken aankunnen. Bovendien zijn de statistische methoden inzichtelijker dan backprop netwerken, die vaak als black box gebruikt worden: je stopt er iets in en er komt iets uit, zonder dat je hoeft te begrijpen wat er precies gebeurt. Als model voor het functioneren van de hersenen is de populariteit van het backprop netwerk ook tanende. Steeds meer mensen binnen de connectionistische gemeenschap vinden het problematisch dat backpropagation biologisch gezien weinig plausibel is.

In deze opdracht introduceren we backprop, en laten we je een dataset met een backprop netwerk aanpakken.

B. Het trainen van een ‘backprop’ netwerk

Stap 1: de dataset

Voor dit practicum hebben we vier datasets voorbereid, met heel uiteenlopende onderwerpen. Een dataset kan van alles zijn, het kunnen klanten aantallen per kassa zijn of schoenmaten of misdaadcijfers of taalconstructies. Al deze informatie moet worden omgezet in iets waar een neuraal netwerk iets mee kan; meestal houdt dit een proces in van schonen en schalen en voorbewerken in dat bij werkelijke toepassingen, zoals het voorspellen van aardbevingen of beurskoersen, een enorme klus kan zijn. De dataset moet bestaan uit een aantal inputvariabelen en één of meer outputvariabelen, waarbij de inputvariabelen gebruikt kunnen worden voor het voorspellen van de output. Bij één van onze datasets kan je bijvoorbeeld demografische variabelen (leeftijd, geslacht, opleiding) gebruiken om salaris te berekenen. De inputvariabelen vormen het inputpatroon, de outputvariabelen het outputpatroon, en de combinatie een van input- en outputpatroon wordt aan het netwerk aangeboden.

Stap 2: leren

Het leren in een backprop-simulatie is meestal het heel vaak –duizenden keren- aanbieden van de input- en outputcombinaties uit de dataset. Het netwerk past tijdens het leren zijn gewichten aan tot het de set kan voorspellen.

Het backpropagation-algoritme bestaat uit twee delen (lees ook hfdst. 3 van de reader):

1. Een voorwaartse berekening waarbij de activatiewaarden van de elke laag uit de activatie van de vorige laag wordt berekend (in het Nutshell-backprop-paradigma heet dit ‘Upsweep’).

2. Een terugwaartse berekening waarin verschil tussen het gewenste outputpatroon en de werkelijke patroon in de uitvoerlaag wordt berekend (de ‘fout’), en daarna naar de vorige lagen terug wordt berekend (in het paradigma heet dit ‘Downsweep’). Vervolgens worden de gewichten in het hele netwerk veranderd m.b.v. de delta-leerregel op basis van dit verschil: het netwerk wordt zo aangepast dat het bij een volgende iteratie een kleinere fout zou opleveren.

Het netwerk leert zo de gewenste output voorspellen op basis van de ingekomen input. Statistisch is dit overigens equivalent aan niet-lineaire regressie (perceptrons doen lineaire regressie). Leren in Backprop gaat meestal langzaam, met heel kleine stapjes. Dit is omdat bij grotere veranderingen het netwerk vaak instabiel wordt: in plaats van dat de gewichten naar een stabiele toestand convergeren schieten ze wild heen en weer en leert het netwerk nooit goed voorspellen. De leersnelheid wordt bepaald door de leerparameter eta (vaak wordt het symbool m gebruikt voor de leerparameter).

Stap 3: testen

In de testfase wordt het inputpatroon aangeboden, en wordt er enkel gekeken in hoeverre de door het netwerk gegenereerde output overeen komt met de bedoelde output. Meestal worden niet alleen al geleerde patronen getest, maar wordt er ook een deel van de dataset achter gehouden voor verificatiedoeleinden: met deze, niet geleerde patronen test je of het netwerk goed kan generaliseren.

C. Opdracht 3: backprop

In zowel opdracht 3.1 als 3.2 is het de bedoeling om een dataset aan te leren. Om te zorgen dat niet iedereen hetzelfde hoeft te doen hebben we 4 datasets van het Net gehaald - echte data, overigens.

Open het bestand “opdr3 datasets”; op elke sheet staat een andere dataset. Dataset 1 bestaat uit hier verzamelde data over een steekproef ouderen waarvan wordt vermoed dat er risico voor dementie bestaat; voor elke oudere zijn er uitslagen op een aantal geheugentests, samen met demografische variabelen en de scores op een dementietest en een depressievragenlijst. Dataset 2 geeft voor een aantal personen een stel demografische gegevens (geslacht, opleiding, functiesoort…) en hun salaris. Voor de hardcore determinist: dataset 3 geeft informatie over IQ en breingrootte van 12 tweelingen=24 tweelinghelften. Dataset 4 geeft voor een aantal Nederlandse gemeenten de score van de belangrijkste partijen bij de verkiezingen van 1998. De eerste set komt van Paulien Spaan (waarvoor dank), de volgende twee zijn gedownload van de site: http://www.stat.cmu.edu/datasets/, en de laatste is een bewerking van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek².

Kies een dataset. Bepaal in deze dataset welke variabelen de inputvariabelen worden, en welke de outputvariabelen. Als je bijvoorbeeld dataset 4 kiest, kan je bijvoorbeeld proberen de score van de grote partijen (PvdA, VVD, CDA) te voorspellen uit de score van de kleine partijen. Kies minstens 4 inputvariabele en minstens 1, maar liever meer, outputvariabelen. Zowel input- als outputvariabelen moeten cijfers zijn, dus kies bij set 4 bijvoorbeeld niet de gemeentenaam als variabele. Regel 3 van de sheets is de regel waarin je moet aangeven wat de input- en wat de outputvariabelen zijn. Zet boven elke inputvariabele een kleine “i”, boven elke outputvariabele een kleine “o” (de letter oooo, niet het getal 0).

Open bestand “Backpropscripts”. Open de Visual Basic-code. Er zijn drie modules, oftewel codevensters. De code voor het inlezen van de dataset en het wegschrijven van de data staat in een aparte module voor de overzichtelijkheid. Open deze module en kijk even of je kunt snappen wat de code hierin allemaal gaat doen.

Klik terug naar Excel. Open weer het bestand “opdr3 datasets”, en zorg dat de dataset die jullie willen gebruiken degene is die ‘actief’ is (d.w.z., degene die geheel zichtbaar is). Als je dat niet doet krijg je een foutmelding bij de regel:

ReDim learnPats(nrLearnPats - 1, nrInputs + nrOutputs - 1)

Sla, na het actief maken van je datasheet, tegelijk de toetsen “Alt” en “F8” aan; dit zorgt ervoor dat je een lijstje te zien krijgt met scripten die je kunt runnen. Selecteer “datavoorbereiden”, en klik op ‘run’. Dit zorgt ervoor dat er verschillende gegevens op je datasheet terecht komen. op de bovenste regel komen achtereenvolgens: het aantal variabelen (cel D1), het aantal ‘cases’ – oftewel het aantal patronen (cel E1), het aantal inputvariabelen dat jullie hebben aangegeven (cel F1) en het aantal outputvariabelen (cel G1).Op de derde regel komt een schalingsfactor te staan. Deze is gelijk aan de maximum waarde op de variabele. Alle waarden worden gedeeld door deze schalingsfactor, zodat geen enkele boven de 1 uit komt. Dit versnelt het leren: anders is het netwerk eerst eindeloos bezig met het schalen van de gewichten zo dat elke variabele ongeveer evenveel invloed heeft.

Het databestand is nu klaar voor de opdracht. In beide opdrachten zal het databestand ingelezen worden, en automatisch opgedeeld worden in een leerset van ¾ van alle ‘cases’ (‘leerpatronen’) en een testset van ¼ van de cases, waarmee generalisatie wordt getest (‘testpatronen’). De leerset wordt geleerd met door jou aangegeven parameters, en vervolgens wordt het netwerk getest.

3.1 Perceptron.

Open de module “Perceptron” in het bestand “Backpropscripts”. In deze module staat het raamwerk van een simulatie waarin een tweelagig netwerk je dataset aan gaat leren. Het is overigens niet echt een perceptron waar je in deze opdracht mee werkt. Een tweelagig backprop-netwerk –wat je in feite hier bouwt– is niet gelijk aan een perceptron, maar werkt in essentie hetzelfde.

Het meeste werk aan de simulatie is gedaan –de procedures zijn geschreven die de data inlezen, het leren uitvoeren, het netwerk testen. Wat ontbreekt is het netwerk zelf.

a) schrijf een stukje code op de aangewezen plaats (zie commentaar in de macro) dat een netwerk aanmaakt met twee lagen. De ene laag (de inputlaag) moet een aantal knopen hebben dat overeenkomt met het aantal dat je in je dataset hebt gemarkeerd als inputvariabelen. De andere laag (outputlaag) moet een aantal knopen hebben gelijk aan het aantal outputvariabelen. Zorg dat de eerste laag, die met nummer ‘0’, de inputlaag is, en de tweede laag, die met nummer ‘1’, de outputlaag. Kijk naar appendix 1 en de bestanden uit opdracht 2 om te zien hoe alles moet.

b) Stel de twee belangrijkste variabelen bij het leren in: het aantal leerepisodes (LearnEpochs) en de leersnelheid (‘learning rate’). Begin met een kleine waarde voor de leersnelheid en een grote voor het aantal episodes. Er is een derde constante, het aantal tests dat het model doet – geef deze constante de waarde 4. De simulatie doet een test om de zoveel leerepisodes; als je 200 leerepisodes opgeeft en 4 testen zal hij een test uitvoeren elke 200 / 4 = 50 leerepisodes (overigens doet hij automatisch een test aan het begin, voor er sprake is van leren, zodat je een vergelijking hebt). Zo kan je de voortgang van het leren zien, en hoef je niet voor elk aantal leerepisodes een nieuwe test te doen. De resultaten van elke test worden in een Excel workbook op steeds een nieuwe worksheet gezet. Zorg wel dat het aantal leerepisodes deelbaar is door het aantal testen (als je niets aan het aantal testen verandert: deelbaar door 4).

Run het script “Perceptron”. Hiervoor moet je wel het bestand “opdr3 datasets” open hebben, en de sheet met jouw dataset als de actieve ‘bovenaan’ hebben. Als het goed is wordt er nu een workbook aangemaakt met daarop de uitvoer van de simulatie. Bekijk hoe goed het model het heeft gedaan. Zie je vooruitgang van de ene test naar de volgende? Gaan de testpatronen (zie boven) even veel vooruit als de geleerde patronen?

c) Varieer de leersnelheid en het aantal leerepisodes net zo lang tot je het volgende kunt beantwoorden:

- Welke combinatie is optimaal?
- Wat is de invloed van de leersnelheid?
- Wat is de invloed van het aantal leerepisodes?

Wat is de procedure die je gevolgd hebt om dit uit te zoeken?

d) Als je netwerk een staat heeft bereikt waarin de output goed wordt voorspeld, kijk naar de gewichten tussen de input- en de outputknopen. Beantwoord voor elke outputvariabele de volgende vraag: welke inputvariabele voorspelt de outputvariabele het best? (Hint: de knopen in de inputlaag hebben dezelfde volgorde als de inputvariabelen in je datafile).

Als je netwerk zo’n staat nooit bereikt en de output knudde blijft voorspellen, beantwoord de bovenstaande vraag niet maar probeer te bedenken waarom het voorspellen niet wil lukken.

e) Sommige patronen blijven het een stuk slechter doen dan anderen. Probeer dit te verklaren.

3.2. Backprop

In deze opdracht moet je een drielagig netwerk loslaten op je data. Gebruik precies dezelfde dataset als in 3.1, met precies dezelfde mapping. Open de module “Backprop”

a) Maak, zoals je dat in opdracht 3.1 deed met twee lagen, een drielagig netwerk aan. Zorg dat dezelfde variabelen naar de input- en outputlagen verwijzen als in opdracht 3.1. Zorg ervoor dat de variabele “hiddenlayer” verwijst naar de “hidden layer”. Het aantal knopen in de “hidden layer” moet je straks gaan variëren. Maak ook de juiste verbindingen (“Tracts”) aan. Je kunt degene kopiëren uit opdracht 3.1, maar i.p.v. een tract van de input- naar de outputlaag heb je tracts nodig van de input- naar de verborgen laag, en van de verborgen laag naar de outputlaag (let op: in overeenstemming met connectionistische conventies komt de doellaag van de tract eerst in het commando, en dan pas de bronlaag). Controleer of het netwerk goed wordt aangemaakt met behulp van een ‘breakpoint’.

Een “breakpoint” onderbreekt een programma zodat je kunt zien wat er tot dan toe allemaal gebeurd is. Een manier om een breakpoint te zetten is door de cursor te plaatsen op de regel waar je je programma wilt onderbreken, en dan onder het menu “Debug” “Toggle breakpoint” te klikken (zet hem hier bijv. net na de code voor het aanmaken van je netwerk). Je kunt een break point niet zetten op een lege regel of eentje die begin met “Dim” of “ReDim”, of enkel commentaar bevat. Zet de breakpoint in de eerstvolgende regel waar het wel kan, en run je code op de normale manier. Het programma zal nu stoppen bij de “break point”. Je kunt nu naar Nutshell klikken en kijken hoe het netwerk eruit ziet. Om weer verder te kunnen met programmeren moet je in “Visual Basic” op de “reset”-knop drukken (blauw vierkant), of de ‘reset’-optie aanklikken onder het “run”-menu. Breakpoints zijn een handig middel om te kijken of je programma doet wat het moet doen.

b) Je hebt nu drie variabelen om mee te variëren: de leersnelheid, het aantal leerepisodes, en het aantal “hidden units” – het aantal knopen in de verborgen laag. Stel de leersnelheid laag in en het aantal leerepisodes hoog, en vergelijk in ieder geval de volgende drie simulaties: met 1 “hidden unit”, met een aantal “hidden units” dat even groot is als het aantal outputknopen, en 100 “hidden units”. Wat is het effect van het aantal “hidden units”?

c) Zoek weer naar een optimale instelling van de drie variabelen. Kan het netwerk goed voorspellen? Is het drielagig netwerk beter, sneller en/of efficiënter dan het tweelagig netwerk? Vergelijk de twee netwerken; welke bevalt je beter en waarom?

!!!!! DENK AAN DE DEADLINE !!!!!